25 september 1929, ergens in België MTD-Kofferbaan: MéTiers Du canal ... waNt er zit vaart iN ... Een interclub-wedstrijdbaantje in een koffer Kanaal - Elektronica - Normaalspoor - Veldspoor - Wegverkeer - Verlichting - Varia - Evolutie
Naar aanleiding van MobExpo 2018 op 21&22 april 2018 ... Het wedstrijdreglement was niet ingewikkeld, maar toch een uitdaging. We dienden te bouwen in een reiskoffer, met afmetingen zoals algemeen toegelaten in een vliegtuig. Schaal speelde geen rol, maar er moest een spoor-thema in zitten.

Het concept Het ontstaan, het idee, de eerste plannen, ... Binnen onze club (MTD, in Edegem) bestond er een sterke wens om deel te nemen aan de wedstrijd die georganiseerd werd door "Het Spoor", een bevriende modelspoorvereniging uit Sint-Niklaas. Na een hobbelige start ontstond er een groepje dat ging brainstromen en zo tot een idee kwam over de schaal, het thema, omgeving, wensen, .... Schaal: spoor N (1/160) omwille van de 10cm beschikbare hoogte onder het kofferdeksel Thema: de (verdere) aanleg van een kanaal: uitgraving, spooraansluiting,veldspoor, .... Omgeving: Belgisch en zacht glooiend, hoge heuvels kon niet, en vlak wensten we niet Andere wensen : volautomatisch maar ook interactief, bewegende scenery, ... Het gaat trouwens om nogal wat beweging: Hoofdspoor met aftakking, veldspoortjes in en naast het kanaal, een veerpontje, en wie weet nog een kraantje en een sluisdeur ...

Elektronica - Normaalspoor - Veldspoor - Wegverkeer - Verlichting - Varia - Evolutie

Het kanaal in wording

De oude vaart, de nieuwe sluis, ...

Dit hoofdthema van het project ligt in een diagonaal van linksachter naar rechtsvoor in de koffer. Rechts bevindt zich de vaart die door deze grote infrastuctuurwerken verlengd wordt, centraal een sluis in aanbouw, links is men bezig met de uitgraving van het verdere kanaal. Opdat het werkvolk - en klein bouwmateriaal - naar de andere kant zou geraken is er over de vaart een veerpontje, en over de uitgraving een tijdelijke brug gemaakt.

Die brug werd grotendeels uit metaal gemaakt, omdat het over een filigrane constructie gaat die toch tegen een stootje moet kunnen. De brugleuningen zijn bvb strips nieuwzilver van 0.5 op 0.1 mm.
De vakwerkverbindngen van de brug zijn gemaakt uit fijne styreenstrips. Het loopvlak is echt hout, dat chemisch verweerd werd.

Het veerpontje is een bewegend stukje, dat wat inventiviteit vroeg om het onopvallend aan te drijven. De traagdraaiende motor zit ondergronds, samen met enkele magnetische verklikkers. De beweging wordt door een visdraadje via enkele wieltjes naar "boven" gevoerd. Het pontje zelf heeft een lagering, waardoor het vlot over het water "rijdt".
Een tweede visdraadje hangt stil, maar door de beweging van het pontje drijft het toch een wieltje aan - waardoor een verbouwd mannnetje er aan lijkt te draaien. De trapjes en leuningen geleiden en camoufleren de draadjes, waarvan de spanning kan worden afgeregeld.

Centraal in de grote uitgraving bouwt men een sluis. De achterste wand is klaar, althans wat het stenen gedeelte betreft, aan de voorste wand is men nog aan 't metselen. Het werd in model gebouwd uit archtectenkarten en styreen, door een MTD-lid met heel wat kennis van zulke zaken ...

Concept - Normaalspoor - Veldspoor - Wegverkeer - Verlichting - Varia - Evolutie

Elektronica Printplaatjes, sturing, ... Het was de bedoeling om zoveel mogelijk automatisering in te bouwen, met toch mogelijkheden om de werking te kunnen beïnvloeden, en zo het ook publiek de kans te geven om diverse animaties te besturen. We vertrokken vanuit een beproefd concept: Microcontrollers - in feite kleine computertjes - die met elkaar communiceren. Eén microcontroller, de master, krijgt de centrale taak om de "regie" over het geheel in handen te nemen, de voeding te bewaken, en die beheert ook de communicatie met de andere controllers. Die controllers hebben ruwweg 2 soorten taken: input: sensoren voor bijvoorbeeld (bezet-)melding, en informatie vanuit een zappertje output: verlichting (klein en groot), diverse motorsturingen, servo's, ...

In de praktijk werden het controllers van Atmel, en vooral het type AtMega8. Enkele de master is een maatje groter: AtMega16. Dit is nodig omdat die meer moet communiceren (meer aansluitpennen nodig) en omdat die meer intern geheugen moet hebben om data op te zoeken, te bewaren en te verwerken. De communicatie gebeurt via het I2C-protocol. Er werden trouwens ook chips gebruikt die rechtstreeks via I2C werken, om kleine motortjes te besturen.
Verschillende printplaatjes met een eigen functie werden via lintkabels en een busprint verbonden met de master. Elk controller wordt ook via een lintkabel verbonden met een printje aan de voorkant van de koffer, waar enerzijds de infraroodontvanger (voor de zapper) en anderzijds programmeeraansluitingen zitten. Op die manier kunnen (tijdens de bouw en de afregeling) de programma's van alle microcontrollers gemakkelijk aangepast worden.
Al de printjes werden onder in de koffer geplaatst. De meeste hangen aan de onderzijde van de "baan", enkele zitten vast op de bodem van de koffer. Daar kwam ook de voeding: een verbouwde PC-voeding - meer dan krachtig genoeg. Bijkomend printjes dienden om de voedingsspanningen en communicatie te verdelen. Al die printjes en kabels samen leidden tot een - schijnbaar onoverzichtelijk - kluwen ...

Concept - Kanaal - Veldspoor - Wegverkeer - Verlichting - Varia - Evolutie

Het normaalspoor

De link met de wereld buiten de werf ...

Een dergelijk grote werf had in die periode een spooraansluiting nodig om werkvolk, maar vooral bouwmaterialen af te voeren en aan te brengen. Van en naar het "achterland" rijdt er dus een trein, die regelmatig zorgt voor allerlei bevoorrading:

Het hoofdspoor is niet complex, een enkel spoor langs het kanaal in wording, met een aftakking naar "verderop". Dat maakte het de moeite waard om het in finescale te maken. Dit oogt in elk geval een pak beter dan de gewone sporen van de meeste fabrikanten ... Met code 40-rails werd een werkende wissel gemaakt. Door de fijne maar voldoende verende rails, én door de aandrijving met een servo, waren er geen scharnierende wisseltongen nodig. Dit maakt de bouw van een dergelijke wissel lang niet zo moeilijk als het lijkt ...

Het rollend materieel kwam uit de collectie die ik had overgenomen na het overlijden van mijn broer. Dit zijn zeker geen recente modellen, en ze hadden dus best wat aandacht nodig: Rijeigenschappen, vervangen van het zinkpest-gescheurde zamac-gewicht in de loc, verwering, ...
Omdat er met "ongeveer" vaste samenstellingen wordt gereden loonde het de moeite om de toch wel opzichtige N-koppelingen aan één kant te verwijderen, en de gaten te bedekken met imitatie-koppelingen en remslangen.
Verborgen in het bos achter het normaalspoor kwam een bijzonder schaduwstationnetje: Met een eenvoudig maar doeltreffend systeem wordt de wagen achter de loc verwisseld. Het locje rijdt dus het bos in met een goederenwagen, en komt terug met een rijtuigje ... of andersom.

Concept - Kanaal - Elektronica - Wegverkeer - Verlichting - Varia - Evolutie

Het veldspoor

Hulp bij de grote werken ...

In en rond de grote werf kwam nog een ander soort spoorweg: Smalspoor van een specifieke, erg smalle soort: veldspoor. In werkelijkheid heeft dat type vaak een spoorbreedte van 60 cm of zelfs minder. Zulke industriespoorweg is meestal heel eenvoudig qua constructie. Ook de karretjes waren bijzonder simpel gebouwd en ze werden dikwijls met mankracht verplaatst. Ze werden vaak gebruikt in steengroeven of andere ontginningen, ... en het waren goedkope, tijdelijke en makkelijk te verplaatsen hulpmiddelen

Veldspoor in schaal N ... dat wil zeggen dat we kiezen voor een spoorbreedte van pakweg 3 mm. Daar bestaat gelukkig een fabrikant voor, die normaalspoor in de zogeheten schaal T maakt - 1/450. De onderstelletjes van rijtuigen zijn bruikbaar, maar de rails van die fabrikant waren echter veel te grof, en dus totaal ongeschikt voor ons project. Dat werd zelfbouw: Geëtste nieuwzilverstrips, bevestigd op dwarsliggertjes uit fineer-hout. Zelfs een wissel (weliswaar statisch en dus decoratief) bleek haalbaar om na te bootsen.

De rails kregen uiteindelijk een tweede versie, en dat had alles te maken met de beweging die er moest komen. De aandrijving gebeurt ondergronds en rechtlijnig - met magneetjes die aan een tandriem werden vastgemaakt. De snelheid van de wagentjes ligt erg laag (stapvoets) en dat maakte dat er enkele tandwielen voor een fikse vertraging moesten zorgen.
Er werden in totaal 3 werkende spoortjes voorzien: 2 in de uitgraving en eentje op de begane grond, aan de andere zijde dan het normaalspoor. Wat extra rails en het wissel zorgde voor een realistisch ogend, maar niet overal functioneel sporenverloop.

Niet alleen de rails, maar ook de karretjes betekende etswerk. Doorheen het onderstelletje kwam een klein maar relatief krachtig magneetje. Er werden zowel gesloten als open wagentjes gemaakt.
Een bijzondere uitdaging waren de mannetjes die de karren voortbewegen: Het zou immers leuk zijn als die ook lijken te stappen terwijl de bakjes rijden ...

Concept - Kanaal - Elektronica - Normaalspoor - Verlichting - Varia - Evolutie

Wegverkeer

Karren, (vracht-)wagens, ...

Niet alleen over het spoor, maar ook over de weg is er transport van en naar de grote werf. In die tijd was gemotoriseerd verkeer nog zeldzaam en ging het vooral om man- en paardekracht:

Op een modelspoorbeurs in Nederland vonden we een bouwkitje van enkele karren uit gelaserd hout. Die waren relatief eenvoudig te maken, en mits wat chemische verwering best mooi. Een boerenkar vonden we er ook, en die werd net als de veldspoorwagentjes van wat kleur en een geschikte lading voorzien

Kleinere handkarren zijn er op zo'n werf allicht ook nodig, en die werden zelf ontworpen en gebouwd uit geëtst nieuwzilver van 0.2 mm dik. Met 20 stuks (4 steekwagentjes, 8 kruiwagens en nog eens 8 stootkarren) hebben we waarschijnlijk meer dan genoeg. De eventuele rest zal allicht een bestemming vinden op een ander project van de club.

Er is wel wat gemotorisserd verkeer: een old-timer stoomvrachtwagen en een mooie sedan voor de hoofdingenieur. Verbouwd uit een Engelse taxi kreeg hij bijvoorbeeld werkende koplampen.

Concept - Kanaal - Elektronica - Normaalspoor - Veldspoor - Varia - Evolutie

Verlichting

Lampjes boven en op de baan ...

De koffer zal bij de tentoonstelling halfopen staan, met het deksel op pakweg 45°. Dit laat toe om in het deksel zowel een achtergrond als een algemene verlichting te plaatsen. Die verlichting werd samengesteld uit 2 keer 3 ledstrips - 2 koudwitte, 2 warmwitte en 2 RGB's (meerkleurige). Samen goed voor zo'n 50 Watt aan ledverlichting - zeker genoeg voor de meeste fotografen.

Straatverlichting was in de bedoelde periode nog eerder sober, maar wel aanwezig - zeker als er verkeer bij een werf moest geraken. Het idee voor het model van de lampen haalden we uit een verhaal op het modelspoorforum. Ze werden uit metaal gemaakt - deels geëtst, deels gestanst en gewalst - en voorzien van piepkleine 0402 smd-ledjes.

Concept - Kanaal - Elektronica - Normaalspoor - Veldspoor - Wegverkeer - Evolutie

Varia

Diverse andere scenery ...

. Het zou te ver leiden om al de "kleinere" spullen in de koffer een apart hoofdstuk op deze webpagina te geven. Toch willen we er enkele beschrijven:

Op een dergelijke werf hoort natuurlijk een kraan, en het zou leuk zijn moest die ook wat kunnen bewegen. We vertrokken vanuit een (niet zo geweldig) pakketje uit de Verenigde Staten. Het bestond uit wat stukken gegoten witmetaal, wat geëtst messing, en quasi geen bouwbeschrijving ...

Toch lukte het om er een redelijk ogend kraantje van te maken, aangedreven door 2 servo's. Die laten het machinehuis draaien en de giek op en neer gaan. Een grote "lading" hout is in feite uit bladlood gemaakt. Dit was noodzakelijk om de giek het nodige gewicht te geven. De kabels zijn immers uit elastisch naaigaren gemaakt omdat ze steeds strak zouden blijven, maar die elastiekjes trekken natuurlijk ook de giek omhoog ...

Twee gebouwtjes uit de oude doos werden vakkundig "naar huidige modelspoornormen" gebracht, kregen wat verlichting, ...

Concept - Kanaal - Elektronica - Normaalspoor - Veldspoor - Wegverkeer - Verlichting

Evolutie

Beelden tijdens en na de bouw ...

Concept - Kanaal - Elektronica - Normaalspoor - Veldspoor - Wegverkeer - Verlichting - Varia