Een kassei-Indrukroller

Handig voor schuimkarton

Dit verscheen in Modelspoormagazine 74. Daar vind je meer tekst en afbeeldingen ...

De prachtige artikels van Emmanuel Nouaillier in eerdere edities van Modelspoormagazine toonden verschillende varianten van het werken met architectenkarton. Bij één artikel in MSM71, beschreef hij het één voor één indrukken van bestrating met behulp van een zelfgemaakt stempeltje. Dit gaf een prachtig resultaat, maar wat als je ettelijke kinderkopjes moet indrukken?
Omdat ik een groter project – de bestrating in de omgeving van een industrie – wenste te maken volgens een gelijkaardige methode, kwam het idee om een sneller systeem uit te dokteren. De keuze viel op een smalle rol om enkele rijen kasseien in één keer in te drukken. Om niet te snel te slijten moet het materiaal voor de drukrol hard genoeg zijn. Ik koos voor dunne (0,3mm) messingplaat, vooral omdat die via de etstechniek eenvoudig “uit te snijden” is.
Vanuit de gewenste en beschikbare afmetingen kwamen we na wat reken- en tekenwerk tot een ontwerp, klaar om uit een messingplaatje geëtst te worden...

De tekening kan U gebruiken om uit messingplaat van 0,3mm de onderdelen te etsen. Het enige wat U verder nodig hebt is een stukje messingbuis van 4mm, een M3-boutje en moer, en enkele ringetjes. Een radeerwieltje zoals U dat kan kopen in een winkel voor naaibenodigdheden hebben we ook nodig. Dit wordt normaal gesproken gebruikt om patronen mee af te tekenen op textiel. We kunnen alvast het tandwiel verwijderen. Omdat dit vastgeklonken is, kunnen we dit het makkelijkst met een boormachine verwijderen.

Na het etsen hebben we een flink aantal onderdelen die we met een metaalschaar uit de plaat kunnen knippen. In wezen bestaat de kasseiroller uit twee soorten onderdelen: 40 dezelfde kleine plaatjes, klaar om in vorm geplooid te worden en 3 geperforeerde schijfjes waarop passende inkepingen zitten. De rechthoekige plaatjes bevatten na het etsen een sleufje, waardoor ze gemakkelijk in vorm kunnen geplooid worden. Plooi ze netjes haaks, zodat je U-vormige hoekige onderdeeltjes verkrijgt. We starten met de grote schijf die aan slechts één kant ingekerfd is. We leggen een cirkelvormige laag van onze plooisels, met de opening naar buiten.

Het bevestigen kunnen we met wat secondenlijm doen, maar solderen is op lange termijn ongetwijfeld steviger. Zelf soldeerden we met een klein gasbrandertje, soldeerpasta en stukjes harskernsoldeer. Nadat de eerste laag vast ligt kijken we het geheel even na. De tweede grote schijf kan er nu op geplaatst worden, waarbij die met de sleufjes netjes hoort te passen over onze bodemlaag. Daarna kan deze schijf bevestigd worden en zijn we klaar om de tweede laag geplooide stukjes uit te leggen.

We herhalen de vorige stappen voor de tweede laag: netjes uitlijnen, vast solderen, indien nodig bijwerken en tenslotte het bovenste kleinere schijfje plaatsen. Wat nu nog rest is het aanbrengen van een as voor ons wieltje. We gebruiken hiervoor een 10mm lang stukje dunne messingbuis van 4mm buitendiameter. Het gat in de verschillende schijfjes moeten we waarschijnlijk nog op de juiste maat brengen. Vervolgens kan de as aan de rest van het wiel gesoldeerd worden.

Het wieltje kan nu aan de buitenzijde bijgewerkt worden. We vijlen en schuren het wiel tot het metaal aan de buitenzijde van de rol overal even hoog is. Als het wieltje hierna niet perfect rond meer is, is dat niet zo erg. Kasseistraten zijn immers ook niet perfect symmetrisch. Er rest ons nog om de houder in de juiste vorm te brengen voor ons wieltje. Vervolgens kan je de gaten voor de as ruimen met een boortje van 4mm en het wiel plaatsen. Enkele ringetjes, samen met een M3-boutje met moertje, zorgen er voor dat het wiel een spelingvrije ophanging heeft.

Vooraleer we ons hulpmiddeltje op een “echt” werkstuk toepassen, is enige oefening aan te bevelen. Om een mooi rechte lijn te verkrijgen dienen we onze rol met de grote schijf langs de geleidelat te voeren, en dit wil zeggen dat het “open“ gedeelte van onze rol weg van de lat wordt gehouden. Dit toestelletje is trouwens niet alleen geschikt voor architectenkarton, je kunt er ook in uitgerolde klei mee werken. Dan is het wel zaak om te wachten tot de klei voldoende is uitgehard. Waar de gedrukte stroken haaks op elkaar aansluiten, bijvoorbeeld bij een straat met stoep en goot, dien je op tijd te stoppen met je rol. De laatste niet-ingedrukte stenen kan je beter even met de achterzijde van een mesje indrukken.

Zoals deze detailfoto laat zien, kan je met het rollertje zelfs behoorlijk scherpe bogen drukken. Gebogen lijnen met een ruimere boogstraal kan je indrukken met behulp van een mal. Na het indrukken zal je waarschijnlijk hier en daar met een stukje metaal nog wat moeten bijwerken, en dat kan je uiteraard best doen alvorens dat je de zaak gaat schilderen.

Over het verven en afwerken: eerst een primer en een basistoon aangebracht, vervolgens een groot aantal kasseien in andere, afwijkende kleuren geverfd, de voegen ingewassen en na wat verweren het geheel tenslotte afgewerkt met een matte vernis.